Αλλεργίες και τρόφιμα

8-allergies

Από την Παπαδήμα Ευγενία – Ιωάννα Διαιτολόγο – Διατροφολόγο, Ιατρό, MSc, συνεργάτη του foodbites.eu

Τί είναι η τροφική αλλεργία;
Ψάχνοντας σε ένα λεξικό ιατρικών όρων αναφέρεται πως «αλλεργία είναι η κατάσταση υπερευαισθησίας που αποκτάται με την έκθεση σε συγκεκριμένο αλλεργιογόνο, ενώ η επανέκθεση φέρνει στο φως μια τροποποιημένη ικανότητα αντιδράσεως». Πιο συγκεκριμένα, για την τροφική αλλεργία τα υπεύθυνα αντιγόνα (εκλυτικοί παράγοντες) περιλαμβάνουν τροφές και αυτές προκαλούν την αλλεργική αντίδραση.

Ποια τρόφιμα θεωρούνται αλλεργιογόνα;
Τα πιο κοινά τρόφιμα τα οποία μπορούν να προκαλέσουν αλλεργίες είναι το αυγό, η σόγια, οι ξηροί καρποί και κυρίως το αράπικο φιστίκι, το λούπινο, το σουσάμι, το σέλινο, το ψάρι, τα μαλακόστρακα, τα μαλάκια και η μουστάρδα χωρίς όμως να περιορίζονται σε αυτά μόνο. Τα αλλεργιογόνα συστατικά ενός προσυσκευασμένου τροφίμου πρέπει να αναγράφονται στον κατάλογο των συστατικών. Επιπλέον, με την νέα κοινοτική νομοθεσία για την παροχή πληροφοριών στους καταναλωτές τροφίμων (Κανονισμός 1169/2011) η αναγραφή των αλλεργιογόνων συστατικών πρέπει να γίνεται με ευδιάκριτο τρόπο (πχ έντονη γραμματοσειρά, υπογράμμιση, κλπ). Μια νέα απαίτηση που εισάγει επίσης ο Κανονισμός 1169/2011 είναι η υποχρέωση ενημέρωσης και των καταναλωτών μη προσυσκευασμένων τροφίμων (δηλαδή τροφίμων που διατίθενται σε εστιατόρια, ζαχαροπλαστεία, κλπ) για τα αλλεργιογόνα που περιέχουν. Ο νέος Κανονισμός θα έχει υποχρεωτική εφαρμογή από τον Δεκέμβριο του 2014. Πλήρη κατάλογο των τροφίμων που προκαλούν αλλεργίες και δυσανεξίες μπορείτε να βρείτε στο Παράρτημα ΙΙ του Κανονισμού 1169/2011.

Θα πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωση αυτών των τροφίμων;
Όχι από το γενικό πληθυσμό. Θα πρέπει να αποφεύγουν τις ύποπτες τροφές όσοι έχουν υποψία ότι μπορεί να εκδηλώσουν αλλεργική αντίδραση σε κάποιο τρόφιμο μέχρι να απευθυνθούν στον γιατρό τους. Τα αλλεργιογόνα ενώ μπορεί να είναι ακίνδυνα στους περισσότερους ανθρώπους, είναι δυνατόν να προκαλέσουν ανοσολογική αντίδραση με στοιχεία φλεγμονής σε ευαισθητοποιημένα άτομα. Χρειάζεται προσοχή όταν κανείς έχει εμφανίσει τροφική αλλεργία (είναι ήδη ευαισθητοποιημένος) και καταναλώσει το υπεύθυνο τρόφιμο, λόγω του κινδύνου για αναφυλαξία.

Σχετίζεται η μίξη των τροφών με την εμφάνιση αλλεργίας; 
Όχι όταν δεν υπάρχει υποκείμενη και προϋπάρχουσα ευαισθησία του ατόμου σε κάποιο από τα συστατικά που καταναλώθηκαν ταυτόχρονα. Δεν ισχύει δηλαδή ότι αν κανείς καταναλώσει ταυτόχρονα αυγό με ψάρι θα εμφανίσει αλλεργία. Αυτό που ισχύει είναι ότι κανείς μπορεί να γίνει ευαίσθητος (αλλεργικός) ξαφνικά σε κάποιο τρόφιμο το οποίο κατανάλωνε για χρόνια. Ορισμένες απόψεις για συνδυασμούς τροφών (π.χ. ψάρι με τυρί) για τους οποίους προτείνεται να αποφεύγεται η ταυτόχρονη κατανάλωσή τους διαμορφώθηκαν την εποχή που οι τροφικές δηλητηριάσεις (γαστρεντερίτιδες) ήταν συχνές, πριν εφαρμοστεί η ψύξη των τροφών. Έτσι αφού και τα δύο παραπάνω τρόφιμα είναι ευαίσθητα σε μικροβιολογικές αλλοιώσεις εφόσον δεν διατηρηθούν σωστά, η σύγχρονη κατανάλωσή τους αύξανε τις πιθανότητες για τροφική δηλητηρίαση, γεγονός που είχε για χρόνια παρερμηνευτεί και οδήγησε σε λάθος συμπεράσματα και αντιλήψεις. Μπορούμε επομένως να συνδυάσουμε άφοβα ψάρι με τυρί!

Άλλο μίξη τροφών και άλλο διασταυρούμενη αντίδραση;
Πολλά τρόφιμα που είναι παρόμοια χημικά μπορεί να παρουσιάζουν διασταυρούμενη ευαισθησία μεταξύ τους (cross reaction) και οφείλεται στο ότι στις συγγενείς τροφές περιέχονται ίδιας ή παρόμοιας πρωτεϊνικής σύνθεσης αλλεργιογόνα. Σε κάποιες ομάδες τροφίμων, ειδικά καρύδια και θαλασσινά, μια αλλεργία σε ένα μέλος μιας οικογένειας τροφίμων μπορεί να οδηγήσει σε διασταυρούμενη αντίδραση. Στους ενήλικες, μέχρι και το 60% των αντιδράσεων τροφικής αλλεργίας οφείλονται σε διασταυρούμενη αντίδραση μεταξύ των τροφών και εισπνεόμενων αλλεργιογόνων.

Σχετίζεται η ποσότητα της τροφής με την πρόκληση των συμπτωμάτων; 
Όχι όταν μιλάμε περί αλλεργίας τροφίμων. Σε ένα αλλεργικό άτομο ακόμα και ελάχιστη ποσότητα από την τροφή – αλλεργιογόνο μπορεί να προκαλέσει σοβαρά συμπτώματα. Σε άτομα όμως που δεν έχουν αλλεργία αλλά δυσανεξία (δυσαπορρόφηση ορισμένων τροφών) ίσως τα πιο μικρά και συχνά γεύματα να γίνονται καλύτερα ανεκτά. Η ποσότητα επομένως δεν μπορεί να συσχετισθεί σε κάθε περίπτωση με την πρόκληση αλλεργικών συμπτωμάτων.

Θεραπεύεται;
Προς το παρόν όχι. Συστήνεται δίαιτα αποκλεισμού του υπεύθυνου τροφίμου από το διαιτολόγιο του πάσχοντος. Στο μέλλον ενδέχεται να μπορεί να χρησιμοποιηθεί η απευαισθητοποίηση με ανοσοθεραπεία. Η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη οπότε συστήνεται η προσεκτική ανάγνωση των ετικετών τροφίμων.

ΠΗΓΕΣ

  1. www.allergy.org.gr
  2. www.allergy.org.au
  3. www.efet.gr
  4. www.eufic.org/article/el/artid/food-allergies/
  5. www.foodauthority.nsw.gov.au/_Documents/consumer_pdf/foodallergies-brochure-Greek.pdf
  6. www.otorhinolaryngologia.gr/issues/i_48/T48_p7-14.pdf
  7. Αντωνιάδης Α., Λεγάκης Ν., Μαυρίδης Α., Μανιάτης Α., Τσελέντης Ι. «Ιατρική Μικροβιολογία», Αθήνα 2000, Εκδόσεις Πασχαλίδης.